Güdülerimizin en çok sevdiği yemek haz değil midir? Benliğimize “ben” dedirten yapı taşlarından biri de sahip olduğumuz güdülerdir. Onlara hayat veren ise haz duyumuzdur. Güdülerimiz her eylemimiz ya da düşüncelerimizde “iyiliği” tema alır. Neyin “iyi” olduğunu söyleyen ise hazzımızdır.
Kyrene (M.Ö. 435-355), Sokratik okullardan biri olup, kurucusu Aristippos ile birlikte Henodizm öğretisini kurmuş ve temel almıştır.
“What hedonism says … is that the good life is a life of pleasure, and devoid of pain, as much as possible.” Salient (2008, 25 Şubat)
Hedonizm’e göre; iyi hayat, hayattan zevk almak, acılardan mümkün olduğunca kaçmaktır. Haz veren şey “iyidir”, vermeyen “kötü”. The Coral Island (R.M. Ballantyne) romanındaki çocuklardan biri olsaydık, ıssız adadaki yaşamda Aristippos’un kuramıyla hazzımız güdülerimize güzel bir akşam yemeği olabilirdi. Oysa ki, Lord of The Flies (W. Golding) romanında realist bakış açısıyla görüyoruz ki; akşam yemeğini zehir eden şey insanın sahip olduğu hazdı. Doğanın armağanı bir deniz minaresi ile kurulan medeniyet ve düzeni, insanın sahip olduğu haz duyusu mahvetti. Başlangıçta cenneti resmeden adayı, cehenneme çevirdi. Hedonizm’in bireysel hazzı sağlayarak bireyin mutluluğunu sağladığı doğru sayılabilir; fakat bireyin sahip olduğu haz bir biyolojik silah olarak toplum mutluluğunu katledebilirliğini de göstermiştir.
Hedonizm antik çağdan 90lı yıllara kadar varlığını hissetirmiş olmalıdır ki; 1996 yılında Skunk Anansie, Stoosh isimli albümünde “Hedonism” adlı bir şarkıya yer vermiştir. Şarkının klibinde ise Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi’nin ilk basamağı olan “Fizyolojik İhtiyaçlar” dan eğlence ve zevk duyulan güdüler sergilenmiştir. Klipteki insanların yüzleri içimizdeki kötü tarafı resmedercesine git gide daha da bozulmaktadır. Victoria devrindeki inanılışa göre; “Bir insanın yüzü güzelse ruhu da güzeldir, yüzü çirkin ise ruhu da çirkindir.” Bu inanılışa göre ruh ve bedeni bir çift sayarsak, sahip olduğumuz haz da bu çiftin çocuklarıdır, aile kalıntılarını yaşamak ve yaşatmaktadır. S. Anansie, haz duyumuzun getirdiği mutluluğun bizi iyi yapmadığını şarkının iki cümlesi ile açıklamaktadır;
“Just because you feel good
Doesn’t make you right, oh no”
Antik çağda, nasıl mutlu yaşanabilir sorusunun cevabını arayan filozoflardan Antisthense, Platon ve hocası Sokrates ayrıca Aristoteles’in inandığı mutluluk kaynağı erdemdi. Sokrates’in savunduğu anlayış “erdem=bilgi=mutluluk” hala günümüzde geçerliliğini sürdüyor olmalı. Günümüz eğitim anlayışında da erdemi temel almıyor muyuz? Bu sayede güdülerimizi ve onları doğuran hazzımızı kontrol altına alabiliriz.
Freud’un kişilik kuramına değinecek olursak; güd ve haz Id’dir, erdem Ego’dur, antik ve orta çağda her alanda etkisini gösteren kilise ise Superego’dur. Superego’yu günümüze uyarladığımızda din ve toplum yargıları başrol sahibi olurlar. Hazzın insanı her yönüyle mutlu ettiği su götürmez bir gerçektir. Güdülerimiz bizim için iyi olanı isterken, eylemin yahut düşüncenin sadece sonucuna odaklanır, sonucunun yaratacaklarına değil. Din ve toplum yargıları ise eylemlerimizin ve ya düşüncelerimiz sonucunda mutlu olup olmamamıza değil, kendi değer yargılarının geçerlilik hükmüne odaklanırlar. Oysa erdem her iki taraftan da fedakârlıklar göstererek orta yolu bulan bir kuramdır. Haz ve güdünün yap dediklerini elekten geçirerek, sonuçlarından çok sonuçlarının doğuracaklarını göz önüne alarak gerçekleşime izin verir.
Her “iyi”, iyi değildir. Hazlarımızın ve güdülerimizin başıboş oluşları çoğu zaman bireysel iyiliğin yanında toplumsal kötülüğü de beraberinde sunacaktır. Bireyin iyiliğe yaptığı atışlar kötülüğe de denk gelebilir. Mutlu olmak için iyi, iyi olmak için de erdemli olmalıyız. Hazlarımıza yenik düşmeden, limitlerini belirleyerek nefes alıp vermenin tadını çıkarmalıyız.
Bir cevap yazın